Tabulatury gitarowe – jak czytać, grać i ćwiczyć? Praktyczny przewodnik dla początkujących

Tabulatury gitarowe, zwane często po prostu „TABami”, to podstawowy sposób zapisu utworów dla gitarzystów, którzy nie znają nut lub nie czują się w nich pewnie. Dzięki nim można bardzo szybko nauczyć się grać melodie, riffy i całe piosenki, bez konieczności opanowywania klasycznej notacji muzycznej. Tabulatury są szczególnie przydatne dla osób uczących się gry na gitarze samodzielnie – wystarczy spojrzeć na zapis i od razu wiadomo, na której strunie i którym progu należy zagrać dany dźwięk.

Czym jest tabulatura gitarowa?

Tabulatura to uproszczony zapis muzyki gitarowej, który graficznie odwzorowuje gryf gitary. Składa się z sześciu poziomych linii, z których każda odpowiada jednej strunie gitary – licząc od dołu: E (basowe), A, D, G, B, E (struna najwyższa, najcieńsza). Na tych liniach pojawiają się cyfry, które wskazują, na którym progu trzeba nacisnąć daną strunę. Gdy widzimy „0”, oznacza to, że gramy pustą strunę, czyli bez dociskania żadnego progu. Tabulaturę czytamy od lewej do prawej, tak jak czytamy zwykły tekst.

Różnice między tabulaturą a akordami

Tabulatura pokazuje precyzyjnie, który dźwięk zagrać, ale nie mówi nic o tym, jakim palcem go wykonać ani jaką przyjąć pozycję dłoni. Akordy natomiast przedstawiane są jako osobne diagramy i służą do grania zestawu dźwięków jednocześnie. Diagramy akordów przypominają małe siatki: pionowe linie oznaczają struny, poziome – progi, a kropki i cyfry wskazują, gdzie i którym palcem należy docisnąć strunę. Dodatkowo oznaczenia takie jak „X” mówią, której struny nie należy grać, a „0” że struna pozostaje pusta. Diagramy akordów są nieco bardziej ogólne niż tabulatury, ale świetnie sprawdzają się przy akompaniamencie i grze rytmicznej.

Jak czytać tabulaturę?

Tabulatury zawierają zapis nutowy w formie cyfr rozłożonych na liniach – przykład może wyglądać tak:

E|---0---|

B|---1---|

G|---0---|

D|---2---|

A|---3---|

E|-------|

Ten zapis informuje nas, że gramy pustą strunę E (najcieńszą), 1. próg na strunie B, pustą strunę G, 2. próg na D, 3. próg na A, a strunę basową E pomijamy. Jeśli cyfry pojawiają się jedna pod drugą, oznacza to, że dźwięki mają być zagrane jednocześnie – najczęściej będzie to akord. Gdy natomiast cyfry są ustawione obok siebie w poziomie, oznacza to grę kolejnych dźwięków po sobie, czyli linię melodyczną.

Znaki i oznaczenia w tabulaturach

W tabulaturach oprócz cyfr znajdziemy też różne symbole techniczne. „h” oznacza hammer-on, czyli uderzenie palcem w próg bez ponownego szarpnięcia struny. „p” to pull-off – oderwanie palca, które pozwala zabrzmieć niższemu dźwiękowi. „b” informuje o podciągnięciu struny (bend), które zmienia wysokość dźwięku. Znaki „/” i „\” wskazują ślizg palcem (slide) w górę lub w dół gryfu. Z kolei „v” lub „~” oznaczają vibrato – technikę polegającą na lekkim drganiu struny, dającą efekt wibracji dźwięku. Symbol „x” oznacza tłumienie struny – uderzamy ją, ale nie pozwalamy na pełne wybrzmienie.

Znaki i oznaczenia w tabulaturach:

• h – hammer-on (uderzenie palcem w próg bez szarpania struny)
• p – pull-off (oderwanie palca, by zabrzmiał niższy próg)
• b – bend (podciągnięcie struny dla wyższego dźwięku)
• / lub \ – slide (ślizg palcem w górę lub w dół po gryfie)
• v lub ~ – vibrato (drganie struny dla efektu wibracji)
• x – tłumienie struny (uderzamy, ale nie wydobywamy dźwięku)
• Gruba linia na diagramie akordu – poprzeczka barre (jeden palec dociska kilka strun naraz)

Oznaczenia barre i bicie

W niektórych utworach pojawiają się tzw. akordy barre, czyli takie, w których jeden palec (zwykle wskazujący) przyciska kilka strun naraz na jednym progu. W diagramach akordów taka poprzeczka zaznaczona jest grubą poziomą linią. Oznaczenia bicia, czyli sposobu szarpania strun w grze rytmicznej, nie są zbyt często spotykane w tabulaturach, ale mogą występować w diagramach rytmicznych. Najczęściej przedstawiane są za pomocą strzałek (w dół lub w górę) lub liter – np. „D” (down) i „U” (up).

Jak się uczyć z tabulatur?

Najlepiej zacząć od prostych, dobrze znanych utworów, które zawierają mało trudnych technik i pozwalają na płynne opanowanie podstaw. Klasyczne propozycje to np. „Stand By Me”, „Hey Joe” czy popularna w Polsce piosenka „Hej sokoły”. Ważne jest, by ćwiczyć powoli i uważnie, zwracając uwagę na poprawne brzmienie dźwięków oraz technikę lewej i prawej ręki. Stopniowo warto poznawać i stosować symbole techniczne, jak hammer-on, slide czy vibrato. Dobrze też łączyć grę pojedynczych dźwięków z nauką akordów, by rozwijać zarówno precyzję, jak i wyczucie rytmu.

Przykłady tabulatur

Aby zobaczyć, jak wyglądają proste tabulatury, przyjrzyjmy się fragmentowi utworu „Stand By Me”:

E|---0---0---|

B|-----------|

G|---0---0---|

D|---0---2---|

A|---2---2---|

E|-----------|

Oraz „Sweet Child O’ Mine”:

E|---0---3---|

B|---3---3---|

G|---0---0---|

D|---0---2---|

A|---2---2---|

E|-----------|

W obydwu przykładach mamy do czynienia z prostym zapisem, gdzie każda cyfra mówi nam dokładnie, co zagrać, a ich układ pozwala zorientować się, czy chodzi o akord, czy o pojedynczą melodię.

Różne dźwięki i techniki

Wraz z nauką kolejnych utworów poznasz też różne techniki gitarowe, które wzbogacają brzmienie. Hammer-on i pull-off to techniki pozwalające na płynne przechodzenie między dźwiękami bez konieczności szarpania struny. Slide, czyli ślizg palca wzdłuż gryfu, to efekt szczególnie popularny w bluesie i rocku. Bend – podciąganie struny w górę – pozwala uzyskać charakterystyczne „płaczące” dźwięki w solówkach. Vibrato natomiast dodaje ekspresji i emocji, sprawiając, że dźwięki „żyją” i są bardziej dynamiczne.

Podsumowanie

Aby skutecznie nauczyć się grać na tabulaturach, warto podejść do tego krok po kroku, zaczynając od najprostszych elementów. Na początek poznaj układ strun w tabulaturze i naucz się go czytać – pamiętaj, że najniższa linia to najgrubsza struna E, a najwyższa linia to najcieńsza struna E1. Następnie weź do ręki gitarę i spróbuj zagrać pojedyncze dźwięki według prostych tabulatur, np. odgrywając dźwięki na jednej strunie – dzięki temu opanujesz koordynację wzrok–ręka. Gdy to już nie sprawia trudności, przejdź do prostych melodii granych na kilku strunach, takich jak intro z „Smoke on the Water” lub fragment „Oda do radości”. Kolejnym krokiem powinno być ćwiczenie technik oznaczonych w tabulaturze, takich jak hammer-on, pull-off czy slide – możesz trenować je osobno, w krótkich sekwencjach. Stopniowo zacznij też grać akordy zapisane w formie tabulatur, a nie diagramów, co pomoże ci oswoić się z graniem kilku dźwięków naraz. Na dalszym etapie próbuj grać z metronomem, by utrzymać rytm, i ucz się zapamiętywać układy dźwięków bez ciągłego patrzenia w zapis. Najważniejsze, by ćwiczyć regularnie, cierpliwie i powoli zwiększać poziom trudności – dzięki temu granie z tabulatur stanie się naturalne i intuicyjne. 

Tabulatury to idealny punkt wyjścia dla każdego początkującego gitarzysty. Dzięki nim szybko można zacząć grać pierwsze piosenki, rozwijać technikę i lepiej poznawać gryf gitary. Regularna praca z TABami nie tylko rozwija zdolności manualne i słuch muzyczny, ale też pozwala z czasem lepiej rozumieć strukturę utworów. Choć nie zastępują one całkowicie znajomości nut, są bardzo przyjaznym i skutecznym narzędziem do nauki gry na gitarze – zarówno dla amatorów, jak i bardziej zaawansowanych muzyków.